Ne ĉie junio estas somera monato

La suba artikolo unue aperis en Kontakto n-ro 320 (2024:4).

En la finna lingvo, junio estas kesäkuu, kiu laŭvorte signifas “la somera monato” (kesä - somero + kuu - luno, monato). Estas iom malfacile por mi pensi, ke junio estas somereca, ĉar en Brazilo (almenaŭ en la regiono de Sanpaŭlo, kie mi kreskis), junio estas tempo por festa junina (junia festo), mia plej ŝatata tradicio de la vintro. Tiam ni povas trinki varmajn trinkaĵojn dum la malvarmaj vesperoj, danci tradician grupan dancon quadrilha, kaj pasigi bonegan tempon kun amikoj manĝante varmajn vintrajn manĝaĵojn.

Pluraj homoj neniam pensas pri tio, ke la sezonoj ne estas samaj ĉie en la mondo, kaj precipe ke ili ne okazas dum la samaj monatoj. Dum la plejparto de mia vivo, la vintro okazis ekde la fino de junio ĝis la fino de septembro. Sed nun tio tute ŝanĝiĝis, ĉar loĝante en Finnlando mi spertas la vintron de decembro ĝis februaro (nu, oficiale, ĉar la vera malvarma periodo ja povas esti multe pli longa ol tio). 

Kompreneble, la vintroj en Brazilo kaj en Finnlando ne estas kompareblaj, ĉar la brazila vintro estas tre milda kompare kun la finna. Krome indas memori, ke ili ne okazas dum la sama periodo de la jaro. Tio gravas, ĉar ofte ĉe kulturoj kie estas granda diferenco inter la sezonoj, oni uzas la sezonojn por indiki la tempon. Frazoj kiel Mia kuzino ekhavos novan postenon en la printempo aŭ Mi partoprenis en la Azia-Oceania Kongreso en aŭtuno 2022 estas tre oftaj. Tamen en la kulturo en kiu mi kreskis, ili kutime ne estas uzataj. Anstataŭe oni uzas specifajn monatojn por indiki la tempon, ekzemple: Mi partoprenis en la Azia-Oceania Kongreso en novembro 2022. Novembro estas printempa monato en la suda duonsfero, kaj tial se oni dirus, ke la kongreso okazis “en aŭtuno 2022”, ne estus tute klare en kiu parto de la jaro ĝi efektive okazis. Tial, uzado de sezonoj por paroli pri la tempo povas kaŭzi konfuzon kiam oni estas en internacia medio, kaj en Esperantujo indas atenti pri tio.

Mi estis ano de la volontula teamo, kiu tradukis la kurson de Esperanto en Duolingo al la portugala, surbaze de la jam kreita angla versio. Mi bone memoras, ke kiam mi legis la frazon “La Universala Kongreso okazas dum la somero”, mi tuj sentis eĉ fizikan malkomforton pri tio. La UK kutime okazas en julio aŭ aŭgusto, kaj en la norda duonsfero tiu frazo estas tute pravigebla. Tamen, Universala Kongreso en la suda duonsfero okazas dum la vintro!

Kompreneble mi scias, ke neniu faras tion intence, sed kiam oni havas tiun kutimon en sia denaska lingvo, nepre indas atenti pri tio, kiam oni estas en internacia medio. En kelkaj kulturoj oni eĉ ne parolas pri la kvar kutimaj sezonoj (vintro, printempo, somero kaj aŭtuno). Kiel Arya Ferduzi klarigis en numero 313 de Kontakto, en multaj lokoj oni parolas ekzemple pri “seka” kaj “pluva” sezonoj. 

Laŭ mi la plej facila solvo estas, ke oni alkutimiĝu uzi monatojn anstataŭ sezonojn por paroli pri la tempo. Tiel ne estos konfuzo, ĉar la monatoj ja estas samaj por ĉiuj.

Karina Oliveira