Ĉiu aktivado

La 109-a Universala Kongreso de Esperanto restos en la memoroj kiel la unua UK okazinta en Afriko. Krome, la unuan fojon okazis bankedo, kiu kunigis ĉiujn kongresanojn – pagpovulojn kaj nepagpovulojn – ĉe la samaj manĝotabloj. Tiel okazis interagoj kaj kunvivado en Esperantujo. Laŭ la tradicio de ĉiuj UK-oj, Aruŝo invitis bonegajn prelegantojn, kiuj konigis siajn spertojn kaj esplorojn en kaj pri Esperanto. Estis ankaŭ diskutoj pri la efiko de Esperanto al plurlingveco kaj interkulturaj dialogoj. Ni ne forgesu ankaŭ la prezentojn pri la eblo investi en Tanzanio. Atento al komencantoj ne mankis. Interagaj kunsidoj ebligis al ili lerni la lingvon ekde la baza nivelo, dum lingvemuloj povis ĉeesti kursojn de la svahila. Traktiĝis ankaŭ diversaj temoj, kiel: - disvastigo de Esperanto: diskutoj pri manieroj plibonigi la videblecon kaj uzadon de Esperanto tutmonde; - kulturo kaj edukado: laborrenkontiĝoj kaj prezentoj pri la instruado de Esperanto kaj ĝia integriĝo en la lernejan instruplanon; - komunuma kunlaborado: agadoj kun la celo konstrui ligojn inter aktivuloj kaj krei bazon por kulturaj interŝanĝoj. Dum la vesperaj programeroj multaj afrikaj artistoj laŭvice povis esprimi siajn diversajn talentojn per kanto, teatro, poem-deklamado ktp., apud konataj nomoj kiel la fama kantisto JoMo kaj aliaj. Eblis ekskursi dum la semajno al naturparkoj, kaj viziti historiajn kaj kulturajn lokojn. Tiel la kongresanoj povis ekkoni Tanzanion kaj ĝian kulturon, kaj ekhavi kontaktojn kun lokanoj. Dum la merkredo de la kongresa semajno, la kongresejo restis fermita, por ke ĉiuj kongresanoj povu partopreni en plen-tagaj ekskursoj. Iuj vojaĝis al Masaja vilaĝo Langijabe. Tie oni ekkonis surlokajn tradiciajn kutimojn en folklora etoso, kaj kunmanĝis Masajajn manĝojn! Tio riĉigis la sperton de la partoprenantoj. Foto: John Huang La kongresa kuriero, La Voĉo de Kilimanĝaro, aperadis regule. Lokaj gazetoj raportis pri la renkontiĝo, kaj en diversaj anguloj de la urbo Aruŝo estis videblaj reklamaĵoj pri la kongreso kaj la gastiganta lando. Tio certe kaptis atenton de pli ol unu membro de la ekstera publiko. Dum la semajno multaj lokanoj salutis la personojn portantajn la kongresan insignon per la vorto ’’Saluton’’. Vojaĝo klerigas homon; sed UK plilarĝigas la kulturajn horizontojn de partoprenantoj. Mi opinias, ke interŝanĝoj kaj kontakto kun la esperantista mondo estas gravegaj en la vivo de esperantisto. Mi opinias, ke mi ne plu estas tiu Adjévi, kiu mi estis kiam mi ekvojaĝis al Aruŝo. Mi esperas, ke mi pliboniĝis, ĉar multajn aferojn mi lernis de azianoj, eŭropanoj, afrikanoj, amerikanoj, oceanianoj. Mi ĉiufoje miras vidi la Esperanto-komunumon, kiu kapablas doni tiom multe! Adjévi Adjé

Akvo estas vivo COPROFER per sia projekto "Akvo estas vivo" inaŭguris sian dek-kvaran puton la 18-an de aŭgusto 2024 en la vilaĝo Mulonge en la oriento de Demokratia Respubliko Kongo. "Ni konstruis ĉi tiun puton danke al la donaco de franca donacanto Sarah,” diris Moses Byamungu, kunordiganto de la asocio. Trinkakvo estas vera problemo en Kongo, precipe dum ĉi tiu periodo de sekeco. Infanoj serĉas akvon piede dum mejloj, kaj foje okazas, ke iu el ili eĉ perdas la vivon. COPROFER kaj la loĝantoj de ĉi tiu vilaĝo senfine dankas Sarah pro ŝiaj amo kaj malavareco, kiujn ŝi montris al la vilaĝo Mulonge. Se ankaŭ vi povas subteni nian agadon, ne hezitu kontakti nin.

La memorkapablo de simioj Ĉimpanzoj uzas ilojn, ili havas amikojn kaj malamikojn, ili helpas unu la alian, kaj ili eĉ kuracas siajn vundojn. Tiuj estas kapabloj, kiujn oni dum longa tempo konsideris aparte homaj. Kaj nun al tiu listo aldoniĝas ankoraŭ unu plia kapablo: ĉimpanzoj povas memori la vizaĝojn de iamaj amikoj, eĉ de tiuj, kiujn ili ne vidis de jardekoj. La longtempa socia memoro de ĉimpanzoj kaj bonoboj estas multe pli bona ol sciencistoj antaŭe kredis. Tion konkludis grupo de sciencistoj en studo, kiu ĵus aperis en scienca periodaĵo. La ideo malkovri, kiel longe hom-similaj simioj memoras unu la alian post disiĝo, aperis ĉe la sciencistoj surbaze de iliaj propraj spertoj pri la bestoj. Multaj el la sciencistoj ricevis la impreson, ke iliaj simioj rekonas ilin, kiam ili revenis post longa periodo de for-estado. "Ili estas emocie tuŝataj, kiam ili revidas konaton," diris sciencisto de la usona universitato Johns Hopkins. Tian sperton havis ankaŭ sciencistino, kiu laboris kun ĉimpanzo nomita Kendall en la bestoĝardeno de Nord-Karolino en Usono. Kendall volis ĉiam teni ŝian manon, kiam ŝi eniris en la kaĝon de la simioj. Sed la sciencistino dum kelkaj monatoj ne povis viziti lin pro esplorprojekto en Afriko. Kiam ŝi revenis, la ĉimpanzo tuj kuris rekte al ŝi kaj postulis teni ŝian manon. Por sia esploro la sciencistoj kontrolis 26 simiojn, kiuj loĝis en tri malsamaj lokoj: en la bestoĝardeno de Edinburgo, Skotlando, en la besto-protektejo Kumamoto en Japanujo, kaj en la bestoĝardeno de Planckendael en Belgujo. Antaŭ ol la eksperimento komenciĝis, la sciencistoj kolektis fotojn de ĉimpanzoj kaj bonoboj. Iuj estis konatoj de la bestoj en la eksperimento, aliaj ne. La sciencistoj montris al ĉiu simio du fotojn samtempe. Sur unu estis videbla eksa membro de la sama simiaro, ne vidita de almenaŭ naŭ monatoj. Sur la alia foto videblis fremda simio, kiun la besto neniam konis. Samtempe la esploristoj registris la okulmovojn de la bestoj per speciala filmilo. Ili malkovris, ke la ĉimpanzoj kaj bonoboj pli longe rigardis fotojn de konataj simioj ol de tiuj, kiujn ili ne konis. Aldone, ili rimarkis diferencon en la reago de la bestoj al fotoj de antaŭaj amikoj, kompare kun fotoj de konataj simioj, kun kiuj ili tamen ne havis apartan rilaton. La vizaĝojn de la amikoj la bestoj rigardis signife pli detale. Plej impresa estis la memorkapablo de bonobino kun la nomo Louise el la protektejo en Kumamoto. De pli ol 26 jaroj, Louise ne plu vidis sian fratinon Loretta kaj sian nevon Erin. Malgraŭ tio ŝi memoris ambaŭ, kiam ŝi rigardis ties fotojn. Por esti tute certaj, la esploristoj ripetis la provon okfoje. La rezulto estis ĉiam la sama. Tio montras, ke la memorkapablo de simioj pri la vizaĝoj de eksaj amikoj foje estas tre longa. Laŭ aliaj studoj, ĉe Homo sapiens la memoro pri la vizaĝo de konato komencas malfortiĝi post proksimume 15 jaroj. Kelkaj homoj tamen memoras pli longe la aspekton de homo, kun kiu ili iam havis fortan rilaton: eĉ 48 jarojn post la disiĝo. Restas la demando, ĉu ĉimpanzoj kaj bonoboj sentas la mankon de siaj amikoj same kiel homoj. Ŝajnas probable, ke ankaŭ al simioj tia malproksimeco kaŭzas animdoloron.

La suba mikronovelo de Maurizio Giacometto (‘Rico’), redaktoro de uea.facila, aperis en la revuo Usona Esperantisto en junio 2020. Pri mikronoveloj vi povas legi en jena artikolo. Ĉi tiu rakonto enhavas precize 100 vortojn. Ni aperigas ĝin du fojojn: la unuan fojon kiel simplan tekston, la duan fojon kun aldonaj notoj kaj klarigoj. Kaj kio estas la signifo de la rakonto? Kiun signifon havas la piednoto en la raporto de la ali-mondanoj? Tion vi devos decidi mem. Planedo Kiam alimondanoj trovis planedon en ĵus malkovrita planedsistemo, ili kromnomis ĝin La ruĝa planedo. En sia raporto al la interstela komandejo, ili skribis: “La planedo ŝajnas kiel bruligita ŝtono, kvazaŭ vivo estintus iam tie, sed ne plu. Laŭkalkule, la planedo estas la kvara de tiu sistemo.” Oni trovis ankaŭ iun malnovan skribaĵon: estis la sola tiaspeca trovitaĵo kaj enhavis frazerojn, ĉefe nekompreneblajn krom verso, kiu tekstis: malam’ kontraŭ unu la aliaj mortigos vin. Leginte la raporton, respondeculoj en la komandejo atingis la finan paĝon kaj rimarkis piednoteton: “Korektendaĵo: estis mezuraderaro. La ruinigita planedo ne estas la kvara, sed la tria …” Planedo Kiam ali-mondanoj trovis planedon en ĵus malkovrita planed-sistemo, ili kromnomis ĝin La ruĝa planedo. En sia raporto al la interstela komandejo, ili skribis: “La planedo ŝajnas kiel bruligita ŝtono, kvazaŭ vivo estintus iam tie, sed ne plu. Laŭkalkule, la planedo estas la kvara de tiu sistemo.” Oni trovis ankaŭ iun malnovan skribaĵon: estis la sola tiaspeca trovitaĵo kaj enhavis frazerojn, ĉefe nekompreneblajn krom verso, kiu tekstis: malam’ kontraŭ unu la aliaj mortigos vin. Leginte la raporton, respondeculoj en la komandejo atingis la finan paĝon kaj rimarkis piednoteton: “Korektendaĵo: estis mezurad-eraro. La ruinigita planedo ne estas la kvara, sed la tria …” Maurizio Giacometto

Imagu, ke vi sidas en kafejo kun taso da teo. Vi vidas homojn, kiuj legas librojn aŭ desegnas. Eble estas iu, kiu ludas pianon. Eble estas grupo ludanta tabul-ludon. Kaj jen la plej bona afero: neniu havas poŝtelefonon. Tio estas la apartaĵo de la Ekster-reta Klubo en Amsterdamo, Nederlando. Ĝi estas loko, kie homoj pagas por lasi sian telefonon ĉe la pordo. En tiu klubejo vizitantoj estas liberaj kontaktiĝi kun homoj en la reala mondo. Mankas ekranoj. Mankas klavaroj. Mankas sociaj amas-komunikiloj. La kafejo fondiĝis, kiam tri geamikoj partoprenis en eksterreta semajnfina ripozejo. La sperto tiom entuziasmigis ilin, ke ili decidis krei kafejon. La unuan kafejon ili malfermis en februaro 2024, kaj nun eblas trovi similajn kafejojn en multaj urboj de Nederlando. Oni planas malfermi aliajn kafejojn en aliaj landoj. La posedantoj de la kafejo esperas, ke homoj prenos hejmen la kutimon ne daŭre uzadi Interreton. Ili volas, ke pli da homoj havu verajn spertojn en la reala mondo Sed ne necesas atendi la alvenon de senreta kafejo en via urbo. Vi povas krei la sperton mem. Invitu kelkajn amikojn al via domo sen la poŝtelefonoj. Proponu al ili teon, pretigu tabulludojn aŭ desegno-materialojn, kaj vidu, kio okazos. Originala artikolo en la angla: https://www.positive.news/society/dutch-digital-detoxers-unplug-will-the-world-follow/ Myrtis Smith

Paralela Universo Esperanto estas pli ol nura lingvo; ĝi estas tuta mondo. Tiu mondo estas nekonata de la plejmulto de la homoj – krom de tiuj, kiuj scipovas la internacian lingvon. Jen tio, kion oni festos dum la festivalo nomata Paralela Universo. Laŭ la fondinto de Paralela Universo, Jed Meltzer el Toronto, la celo de la festivalo estas doni al esperantistoj la eblon renkontiĝi persone kaj surloke. Tio gravas precipe en la nuna tempo, kiam oni ofte kunvenas rete. Laŭ Meltzer, Paralela Universo ekzistas por doni la eblon paroli Esperanton en la reala mondo, renkonti novajn amikojn, kaj krei valorajn memorojn. Ĉiu, kiu volas partopreni, povu fari tion sen tro longa vojaĝo. Li celas, ke ĉiu povu atingi eventon malpli ol kvar horojn for. Paralela Universo estas unu-taga festo de Esperanto, okazonta en diversaj lokoj samtempe. La eventoj konsistos el grupa agado, ekzemple tagmanĝo aŭ vespermanĝo, kaj daŭros pli-malpli de 12:00 ĝis 20:00 laŭ la loka horo. Kutime, Paralela Universo okazas dum la tria sabato de aŭgusto ĉiujare. Ĉi-jare, la festivalo okazos en sabato, la 17-a de aŭgusto, 2024. Meltzer organizis la unuan Paralelan Universon en Toronto en 2016, kaj ekde tiam ĝi disvastiĝas, paŝon post paŝo, al aliaj urboj kaj landoj. Ĉi-jare lia grupo veturos boate al turismaj insuloj apud lia urbo. Ne ĉie oni festas sammaniere: iuj grupoj iras por promenado kaj pikniko, aliaj vizitas bestoĝardenon kaj poste manĝas en kafejo, aliaj rondiras en historiaj kvartaloj. Ĉi-jare ĝin festos esperantistoj en Ameriko, Azio, Aŭstralio kaj Eŭropo. Esti esperantisto povas esti soleca afero. De jardekoj esperantistoj plej ofte lernas la internacian lingvon solaj anstataŭ en lernejoj. Krome, ili nuntempe inter-agas kun aliaj esperantistoj ĉefe virtuale, el siaj hejmoj. Paralela Universo celas kunigi esperantistojn, vizaĝ-al-vizaĝe, proksime al ilia hejmloko, forigante la solecon de Esperanto-agado. Krom Zamenhof-Tago kaj la Tago de Esperanto, ne ekzistas multaj datoj en la kalendaro, kiujn esperantistoj festas. Tamen komunaj festoj kaj tradicioj gravas: ili helpas unuigi homojn kaj konstrui senton de komunumo. Per kunaj spertoj, la membroj de grupo evoluigas pli fortan interrilaton kaj grupan identecon … kaj tio siavice kondukas al pli vigla agado. Espereble Paralela Universo kontribuos al tiuj gravaj sentoj, kaj tiel plifortigos la tutan komunumon. Se via Esperanto-grupo deziras partopreni en Paralela Universo, simple sekvu la ligilon. Andy Blair

En Tanzanio, ekzistas pli ol cent lokaj lingvoj. Inter tiuj la plej parolata lingvo estas la svahila, kiu rolas kiel komuna lingvo inter la mult-lingvaj loĝantoj de la lando. La svahila estas la plej parolata lingvo en Aruŝo, la urbo de la 109-a Universala Kongreso de Esperanto, kaj ankaŭ pli ĝenerale en Tanzanio kaj en granda parto de orienta Afriko. Ĝi estas oficiala lingvo ne nur en Tanzanio, sed ankaŭ en Kenjo, Ugando kaj Ruando. Krome, ĝi estas vaste parolata en D.R. Kongo – kaj ekde 2004 ĝi estas unu el la oficialaj lingvoj de Afrika Unio. La svahila estas oficiala lingvo ankaŭ de Orient-Afrika Komunumo kaj de la Komunumo por Evoluigo de la Sudo de Afriko. Kun pli ol 230 milionoj da parolantoj, ĝi estas unu el la dek plej parolataj lingvoj en la mondo. Unuiĝintaj Nacioj kaj Unesko preskaŭ ĉiutage festas la Mondan Tagon de io, ekzemple la Mondan Tagon de arboj, la Mondan Tagon de virinoj kaj knabinoj en la sciencoj, la Mondan Tagon por sekureco kaj sano ĉe la laborejo, kaj tiel plu. Interalie estas mondaj tagoj de diversaj lingvoj. Kompreneble oni festas la ses oficialajn lingvojn de UN (Unuiĝintaj Nacioj) kaj Unesko, sed ankaŭ kelkajn pliajn. En 2021, Unesko proklamis la 7-an de julio Monda Tago de la lingvo “Kiswahili”. (La prefikso ki- estas gramatika prefikso uzata en la svahila lingvo por ĉiuj nomoj de lingvoj.) La 7-a de julio estis elektita memore al la dato, kiam en 1954 la partio de Julius Nyerere, la unua prezidanto de Tanzanio, akceptis la svahilan kiel unuigan lingvon de la bataloj por sendependeco en pluraj afrikaj landoj. Dum la 109-a Universala Kongreso (UK), kiu unuafoje okazos en Afriko, Universala Esperanto-Asocio digne festos la svahilan. La lingva situacio de Orient-Afriko estas parto de la kongresa temo: “Lingvo, homo kaj medio por pli bona mondo”. Dum la kongreso okazos plur-taga kurso pri la svahila, kaj jam komenciĝis lingva defio pri lernado de la svahila prepare al la kongreso. Speciala programero de ĉiu UK estas la Esperantologia Konferenco. Ĉi-jare la konferenco gastigos prelegon de Profesoro Elisée Byelongo pri la temo "Kiel uzi Esperanton kaj la svahilan por la paco en Afriko?” Byelongo estas rektoro de la Internacia Kongresa Universitato (IKU). Resumoj de ĉiuj sciencaj prelegoj, kiuj okazos en Aruŝo, aperos en la svahila. Al la 109-a UK en Aruŝo jam aliĝis pli ol 800 homoj el 66 landoj. La kongreso komenciĝos la 3-an de aŭgusto 2024. Fonto: Gazetara Komuniko de UEA n-ro 1174. La artikolo estas mallongigita kaj simpligita.

Akvo estas vivo Demokratia Respubliko Kongo, unu el la landoj de Centra Afriko, estas lando kun multoblaj problemoj. Manko de trinkakvo estas unu el la plej seriozaj problemoj de la lando. COPROFER, bon-fara asocio, kontraŭbatalas tiun problemon en iuj vilaĝoj en Sud-Kivuo per konstruado de putoj. En la la 24-a de julio 2024, COPROFER inaŭguris en ĉeesto de la vilaĝestro kaj la loĝantaro sian dekduan puton en la vilaĝo Buhozi en teritorio Kabare. COPROFER kaj la loĝantaro de tiu vilaĝo dankas al la partneroj kaj anonimaj donacantoj, kiuj kontribuis al la realigo de tiu ĉi projekto.

La franca urbo Tuluzo (Toulouse) estas tre antikva. Sed samtempe ĝi estas urbo tute jun-kora pro la granda nombro de junuloj, kiuj studas ĉe ĝiaj tri grandaj universitatoj. Ĝia kromnomo estas “la roz-kolora urbo”, ĉar multaj konstruaĵoj estas konstruitaj el rozkoloraj brikoj. Arno estas membro de la Esperanto-Kulturcentro (EKC) en Tuluzo. Ĉe la urbodomo de Tuluzo li atendas la komencon de la hodiaŭa bicikla ekskurso. La ekskurson organizis volontulo, Frico, kiu faras sian civilan servon ĉe EKC. Kun kelkaj minutoj da malfruo Frico alvenas, ĉar la aer-tubo de lia biciklo malpleniĝis. Foj-foje tiaj aferoj ja okazas ĉe la Esperanto-Kulturcentro, kiam la kvar civil-servaj volontuloj organizas eventon en la rozkolora urbo. La Kulturcentro estis fondita en 1992 de lokaj anarkiistoj, kaj ĝi vivigas la lingvon Esperanto en kaj ĉirkaŭ Tuluzo. Kiajn eventojn organizas EKC? Por homoj, kiuj ŝatas aŭskulti, estas Radio Elsendo ĉe 92.2 Canalsud; por homoj, kiuj ŝatas babili, estas lingvokafejo kaj ĉiumonata manĝo; kaj por homoj, kiuj ŝatas bicikli, estas biciklaj ekskursoj. Ĉar la eventoj estas organizataj de la volontuloj, povas okazi, ke ne ĉio funkcias perfekte. Povas okazi, ke oni ekridas dum radio-elsendo pro fuŝa elparolo, povas okazi ke la manĝo malfruiĝas ĉar oni tro longe diskutis dum la antaŭa kunsido, kaj povas okazi ke la organizanto de biciklo-ekskurso alvenas kun malplena aertubo kaj devas peti helpon por lu-preni publikan biciklon. Tamen la asocio havas historion de aktiva kunlaboro kun aliaj asocioj. Inter tiuj estas la muzik-eldonejo Vinilkosmo kaj la ekologia vilaĝo Saint Camelle. EKC kunlaboras ankaŭ kun diversaj eksterlandaj Esperantaj organizaĵoj ekzemple en Bjalistoko, Pollando, kie la volontuloj faras duonon de sia civila servo. EKC ĉiam okazigas, unu fojon jare, la Semajnon de Esperanto (SemEO). Dum tiu semajno okazas aparte multaj eventoj, ekzemple teatraĵoj, koncertoj, kaj lingvo-kursoj. Frédéric Düe