Rico

La senco de musa vivo Aleksandra Watanuki, Aleksandra Watanuki, Tokio, 2023. 42 paĝoj. Prezo 450 enoj. Kial ni legas librojn, dum ni lernas lingvon? Nu, kutime ĉar ni volas lerni pli da vortoj kaj samtempe vidi kiel lingvo funkcias en la vera, ĉiutaga uzado. Prefere ni faru tion, dum ni sekvas interesan, amuzan intrigon. Se la rakonto enhavas ankaŭ ian mesaĝon por la homa socio, tio estas eĉ pli bona. En 2023 eldoniĝis La senco de musa vivo, ĉarma rakonteto, kiu havas ĉiujn ecojn, kiujn mi listigis supre. La aŭtoro, Aleksandra Watanuki, verkas en facila lingvaĵo kaj per bela stilo. Ĉiaj legantoj, ankaŭ infanoj, povos sekvi kaj ĝui la libron, ĉu ili legos ĝin kiel amuzan fabelon, ĉu kiel seriozan verkon kun grava mesaĝo por ni homoj. La libro temas pri Alberto, studema junulo, kiu pripensas sian estontecon kaj devas decidi kion li studos ĉe la universitato por progresigi sian vivon. Li ne havas tempon por malgravaj aferoj kiel la bonfarto de la bestetoj, kiuj loĝas apud lia hejma korto. Lia pli juna fratino, tute male, ege zorgas pri tiuj estaĵoj, kiel sia dorlot-besto, la kato, kaj pri la musoj, kiuj loĝas en la ĝardeno. Mirinda okazaĵo tamen, transformas Alberton en museton, kaj subite li devas rigardi la vivon laŭ la vidpunkto de tiu besto. Dum aventur-plena nokto li komprenas kiel grave estas vidi “la sencon de musa vivo”. En la vortoj de la aŭtoro: "anstataŭ demandi pri la vivo-senco de aliaj, oni prefere pensu, kian signifon doni al sia propra vivo." Oni ofte demandas min, kiel eblas akiri leĝaĵojn por infanoj en Esperanto – aŭ eĉ, ĉu tiaj legaĵoj entute ekzistas. Plej ofte la demando temas pri bonkvalitaj kaj modernaj libroj por komencantoj kaj komencintoj. Lernantoj nature ne deziras ricevi eksmodajn librojn el la fora pasinteco. Sufiĉe malofte eblas respondi jese al tiaj demandoj, kaj La senco de musa vivo povus sendube esti bona respondo. Ĝi estas libro taŭga por komencantoj, komencintoj kaj progresantoj: libro, kiun povus legi kaj ĝui infanoj de ĉiuj aĝoj. Krome ĝi estas libro moderna, pensiga, kaj ege belaspekta. Ĝi enhavas gravajn temojn: ekologion, la respekton de homoj al bestoj,kaj prizorgadon de la naturo. Serĉu kaj aĉetu la libron. Precipe en la PDF-versio, ĝi estas facile akirebla en la tuta mondo. Maurizio ‘Rico’ Giacometto La senco de musa vivo estas mendebla internacie ĉe la retejo de SOJO , kie vi trovos kaj la paperan kaj la ciferecan versiojn. La libro troveblas ankaŭ ĉe Japana Esperanto-Instituto. Sendu retmesaĝon al libro@jei.or.jp aŭ esperanto@jei.or.jp.

Lerni e-legante - ŝtupoj al pli vasta vort-provizo: Petro Desmet’, Flandra Esperanto-Ligo, Antverpeno, Belgujo, 2021. 174 paĝoj, 180 x 254 x 10 mm. ISBN 978907706674. Prezo 20€. Ĉi tiu artikolo unue aperis, en formo de libro-recenzo, en la porinstruista retejo edukado.net en oktobro 2023. La verkinto, Maurizio ‘Rico' Giacometto, simpligis la lingvaĵon por uea.facila. Ĉi tie troveblas la originala artikolo, antaŭ la simpligo kaj kun multe pli da detaloj pri la libro. Lerni e-legante estas libro de konata esperantisto Petro Desmet’, kiu estas fama precipe pro la kreado de vortaroj kaj esprimaroj. La celo de Lerni e-legante estas plivastigi la vortprovizon de progresantoj. Post mallonga enkonduko, la libro enhavas 36 ĉapitrojn pri la plej diversaj temoj, kun entute pli ol 1400 vortoj. Inter la temoj traktitaj en la libro estas la homa korpo, vestaĵoj, la naturo, bestoj, manĝaĵoj, butikumado, la domo, vetero kaj klimato. La tekston akompanas multaj koloraj bildoj, kies celo estas klarigi la vortojn prezentitajn en la teksto. Ideale, legantoj havu bazajn sciojn pri la gramatiko kaj scipovu uzi la retejon vortaro.net kaj nacilingvan-Esperantan vortaron. Ĉe la fino de ĉiu ĉapitro aperas aldonaj informoj pri la temo kaj taskoj aŭ ekzercoj. Tiujn povus fari memlernantoj, sed ili estos eĉ pli utilaj por grupo kun instruisto. La aŭtoro klasigas la vortojn en la libro en tri grupojn. Normale presitaj vortoj estas tiuj, kiuj laŭ la aŭtoro apartenas al la baza vortkono, do legantoj verŝajne jam renkontis ilin en bazaj lernolibroj. La nigre grasigitaj vortoj estas tiuj, kiujn la aŭtoro taksas vere lernendaj. La tria grupo enhavas vortojn, kiujn la leganto jam konas en sia nacia lingvo, kaj kiuj havas similan formon en Esperanto – tamen ankaŭ en Esperanto necesas aktive lerni ilin. En la libro ili estas kolore grasigitaj. Jen lernilo moderna kaj riĉa kun pli ol 50 temoj, kiuj ebligas ligadon de ideoj kaj tial pli facilan enmemorigadon. Aliflanke la libro ne enhavas klarigojn pri la gramatiko, do ĝi ne sufiĉas kiel sola lernilo. Ĝi povas esti sekva paŝo post libroj aŭ kursoj kiel Esperanto per rekta metodo, lernu.net, Esperanto en 12 tagoj aŭ similaj. Lerni e-legante estas libro taŭga por komuna lernado kaj do tre utila por parto de progresiga kurso aŭ semajna kursaro. Nur por parto tamen, ĉar kursgvidantoj verŝajne devus kompletigi ĝin per aliaj materialoj. Unuopaj memlernantoj devus jam scii la gramatikon, aŭ mem dedukti ĝin. Ĉiaj uzantoj ĝuos la eblon elekti siajn preferatajn temojn sen la neceso legi la ĉapitrojn laŭvice. Per ĉi tiu libro ili povos plivastigi sian vortprovizon nature, diskutante kaj – kiel promesas la libro-priskribo – helpante unu la alian. Maurizio ‘Rico’ Giacometto

Kiam oni lernas fremdan lingvon, legado de infanlibroj povas esti tre bona maniero por akiri novajn vortojn, por lerni utilajn esprimojn kaj por komenci aktive uzi la lingvon. Legado estas la plej efika lerno-metodo por lingvo-lernantoj; kaj infanlibroj, kutime ne tro longaj, estas tre taŭga lernilo por komencantoj. Tiun valoron de bildrakontoj ni jam sub-strekis en alia artikolo pri bild-striaj libroj, kaj infanlibroj estas same utilaj. Estas bonŝance, do, ke lastatempe multaj novaj infanlibroj aperis en la Esperanta libro-merkato. Antaŭ tri-kvar jaroj Esperanto-Asocio de Britio (EAB) komencis eldoni tiajn verkojn. Nur dum la jaro 2022, ĝi eldonis dek du infanlibrojn. Ili sekvis la unuajn, kiuj aperis antaŭ kelkaj jaroj. Inter ili estas Esperantaj tradukoj de la mondfamaj verkoj La Krubalo kaj La domo ĉe Pu-Angulo. Aliaj jam aperis en 2023, ekzemple Tro da aĵoj. EAB raportas, ke laŭplane aliaj sekvos en 2023. Dum 2022 venis ankaŭ la novaĵo pri la po-ioma eldonado de la amata serio de libroj verkitaj de Tove Jansson, la Mumin-serio. La unua kaj dua libroj, Kometo en Mumin-valo kaj Ĉapelo de sorĉisto, jam estas mendeblaj. La aliaj kvin sekvos. Ĉiuj libroj estas alt-kvalitaj, kaj enhave kaj aspekte. Ĉiuj estas presitaj sur glacea papero, la plejmulto kun malmolaj kovriloj, ĉiuj buntaj kaj allogaj. Kelkaj estas pli longaj, kelkaj malpli, ĉiuj havas gravajn kaj esperigajn mesaĝojn por legantoj junaj kaj ne-tiel-junaj. Sed kio pri la lingvo? Ĉu ili helpos min pliboniĝi? Sendube: la libroj estas ja porinfanaj sed ili certe ne estas infanecaj. La rakontoj ĉiam interesas kaj kor-tuŝas, ofte memorigas nin pri gravaj temoj sociaj (toleremo, komprenemo, bezono pri paco, kaj simile). Lingve, la komencanta, progresanta, eĉ progresinta leganto profitos el la renkontiĝo kun novaj vortoj, utilaj esprimoj, belaj parol-turnoj. Laste, la libroj estas malmultekostaj (eĉ eblas aĉeti plurajn samtempe kontraŭ rabata prezo) kaj facile akireblaj ĉe la eldoninto aŭ ĉe aliaj konataj libro-servoj. Kiu(j)n libro(j)n vi mendos? Maurizio ‘Rico’ Giacometto Depende de tio kie vi loĝas, la libroj estas aĉeteblaj de la libro-servoj de EAB, de UEA, aŭ de la kutimaj libroservoj, inkluzive de Amazon, Barnes and Noble, Wordery kaj eBay.

En pluraj landoj, precipe en Eŭropo, oni celebras festotagon meze de aŭgusto. Kvankam nuntempe ĝi estas katolika festo, ĝi ekestis en la tempo de la antikvaj romanoj. La lando, en kiu oni verŝajne plej multe festas tiun tagon, estas Italujo. Tie ĝi nomiĝas Ferragosto. La vorto Ferragosto venas el la latina feriae Augusti, la ferioj de la imperiestro Aŭgusto. Aŭgusto mem kreis tiun festotagon por propagandi la personon de la imperiestro. Tion li faris en la jaro 18 de nia erao. Temis pri festotago, la unua tago de la monato aŭgusto, kiun li donacis al la popolo, por ke la homoj ripozu post la penoj kaj malfacilaĵoj de la pasinta jaro, kaj precipe post la lacigaj laboroj de la antaŭaj semajnoj en la kamparo. En la sama monato estis aliaj festotagoj, kiam la popolo ĝuis ripozon. Ekzemple, la dek-tria de la monato estis festotago dediĉita al la diino Diano. En la tuta roma imperio kreiĝis tiam tiaj por-popolaj festoj, kaj dum tiuj festotagoj okazis ĉeval-konkursoj. La ĉevaloj mem iomete ripozis dum tiu periodo, kaj oni ornamis ilin dum ceremonioj kaj paradoj. La tradicio de la ĉevalkonkursoj en la somero kaj precipe en la mezo de aŭgusto daŭras ĝis nun. La plej fama ekzemplo estas tiu de la Palio di Siena, fama ĉevalkonkurso en la urbo Sieno. La katolika eklezio komencis celebradon de la ĉiel-iro de Maria pli-malpli en la jaro 600 de nia erao. Oni elektis por tiu festotago la dek-kvinan de aŭgusto. Por malhelpi kaj finfine ne plu permesi nekristanan feston, oni movis la daton de la feriae Augusti al la sama dato, la dek-kvina de aŭgusto. La celo estis, ke la publiko festu la ĉieliron de Maria anstataŭ tiun nekristanan feston, sed tiu espero ne realiĝis. Italoj ankoraŭ nun kun granda plezuro ĝuas tiun mezaŭgustan liberan tagon, kiun la imperiestro Aŭgusto kreis antaŭ 2000 jaroj. Maurizio ‘Rico’ Giacometto

La partoprenantoj de la 108-a Universala Kongreso de Esperanto en Torino havos la okazon vidi multajn el la simboloj de tiu bela urbo. Inter ili estas la Turo de Antonelli, la rivero Pado, la Mezepoka Vilaĝo, la reĝaj palacoj, la ĉokoladaĵo Gianduiotto kaj la kafo Bicerin. Sed la simbolo, kiun ili plej ofte renkontos, estas sendube la ‘Torèt’. Torèt signifas malgranda vir-bovo, ne en la itala sed en la lingvo de la regiono, la piemonta. La virbovo mem estas alia simbolo de la urbo. La torèt-oj estas famaj fontanetoj, kiuj disdonas al ĉiu preterpasanto fluantan akvon ĉiam ajn: la akvo ŝprucas el la fontanetoj senĉese, je ĉiuj horoj kaj tage kaj nokte. Ĉiuj fontanetoj estas verdaj, kaj ĉiuj havas ĉe la supra parto malgrandan kapon de virbovo, el kies buŝo ŝprucas akvo. Troviĝas pli ol sepcent tiaj fontanetoj tra la urbo. La unuan oni instalis en 1862, la jaron post la unuiĝo de Italujo, kies ĉefurbo estis tiam Torino. La komunumo publikigis decidon pri la instalado de la unuaj 21 gisaj fontanetoj. Pli ol 160 jarojn post la instalado de la unua torèt, tiuj fontanetoj nun troviĝas en ĉiu kvartalo de la urbo. Ili estas karaj al la torinanoj, kiuj plurfoje protestis kiam oni proponis iel ŝanĝi la fontanetojn (ekz. la koloron, la materialon el kiu ili estas faritaj, kaj simile). Ekde 2011 troviĝas eĉ interreta aplikaĵo, kiun oni povas uzi por trovi la plej proksiman fontaneton. Fama ŝerco de la lokanoj konsistas en invito trinki ĉe la “verda virbovo” kvazaŭ tio estus la nomo de multekosta, luksa trinkejo. Kompreneble tio ĝi tute ne estas. Male: temas pri senpaga surstrata fontano. Eble la humuro de la torinanoj tiuokaze ne estas elstara, sed elstara estas ilia elekto de koloro por la fontanoj: la bela, Esperanta, verda koloro. Kiam vi estos ĉe la Universala Kongreso, ne maltrafu la okazon foti vin apud tiu simbolo de la urbo kaj gustumi la akvon el la Verda Virbovo. Maurizio ‘Rico’ Giacometto

La pordo de la infero Torino, laŭdire, estas magia urbo. Ne nur pro tio, ke ĝi estas la urbo de la venonta Universala Kongreso de Esperanto. Tie, la nigra kaj blanka magioj miksiĝas. Pluraj lokoj en la urbo montras tion. Unu el la lokoj plej ligitaj kun la nigra magio estas Placo Statuto (Piazza Statuto). Tie troviĝas fontano, kiu estas en la centro de historio kaj legendo. La fontano estas dediĉita al la laboristoj, kiuj konstruis la tunelon de Frejus. Frejus estis la unua inter pluraj tuneloj ligantaj Italujon al landoj trans la montaro Alpoj, do al la cetero de Eŭropo. Tiutempe la tunelo estis nur por trajnoj (la moderna tunelo enhavas ankaŭ aŭto-vojon). Tio estis tre grava por la ekonomia disvolviĝo de Piemonto, regiono en nord-okcidenta Italujo, kaj ebligis ĝian kunligon al la cetero de Eŭropo. Rigardante la fontanon oni rimarkas kelkajn korpojn kuŝantajn sur la rokoj. Ili estas gigantoj tien metitaj de la anĝelo de la sciencoj, kiu troviĝas ĉe la pinto de la monumento. La anĝelo, tamen, ne havas dolĉan, trankviligan rigardon tian, kian oni atendus de anĝelo. Male, ŝajnas, ke ĝi celas timigi la alrigardantojn. Tiel naskiĝis legendo pri tiu anĝelo. Laŭ la legendo, tiu ne estas la anĝelo de la sciencoj, sed Lucifero, konata ankaŭ kiel Satano, la ĉefo de la infero. Li ankaŭ surhavas kvin-pintan stelon renversitan. Tian stelon oni kutime konsideras la simbolo de Malbono. Ĉu vi ŝatas tiun rakonton? Ĉu vi kredas ĝin? Se jes (aŭ eĉ se ne), kiam vi estos en Torino, ne forgesu viziti la placon kaj rigardi la malantaŭon de la monumento. Tie troviĝas la pordo de la infero… Maurizio ('Rico') Giacometto

La kurioza incidento de la hundo en la nokto Mark Haddon, tradukis Simon Davies, Esperanto-Asocio de Britio (EAB), Barlastono, Stoke-on-Trent, Britio, 2022. 282 paĝoj, 129 x 198 x 17 mm. ISBN 978-0-902756-58-8. Prezo 11.35 £. La sekvanta artikolo unue aperis en la revuo La Brita Esperantisto n-ro 993 en decembro 2022, p.30-31. Ĝi estas simpligita kaj mallongigita por uea.facila. De tempo al tempo atingas mian skribotablon neatendita gasto, en la formo de stelo de la monda literaturo, kiu vekas mian intereson. Tiaj verkoj kutime preter-saltas mian liston de legotaj libroj, kaj mi tuj prenas ilin por sur-sofa legado. Unu tia libro estis La kurioza incidento de la hundo en la nokto. Kiam mi eklegis, mi ne certis, ĉu mi vere volas legi ĝin, aŭ ĉu mi sentas, ke mi devus legi ĝin. Tamen, post kelkaj paĝoj, ĉiu dubo malaperis. Tuj kaptis la intrigo. Tuj plaĉis la stilo. Tuj allogis la originalaĵoj (la desegnetoj akompanantaj la tekston, kiuj estas necesaj por kompreno de la intrigo; la kurioza numerado de la ĉapitroj). Mi estis kaptita. Tiom kaptita ke mi voris la libron preskaŭ senspire. Ne nur pro scivolo pri la solvo de la incidento. Tio, kio pli forte kaptis min, estis la detalaj priskriboj fare de la ĉef-rolulo kaj rakontanto, 15-jaraĝa Kristoforo. Kristoforo havas Asperger-sindromon. Liaj priskriboj enkondukas nin en la mondon de aŭtismulo kaj montras, ke la maniero en kiu ni ĉiuj vidas la mondon estas nur unu el multaj, same eblaj kaj same validaj. La tre detalaj priskriboj fare de Kristoforo aldonas ankaŭ spicon, intereson kaj plezuron. Mi nepre devis ridegi, kiam Kristoforo rakontas kiel, kaŝinte sin en valizejo apud vagonara necesejo, li flaras odorojn kaj aŭdas bruojn venantajn de tie. Mi nepre devis plori, kiam li legas la kortuŝajn leterojn de sia patrino. Je la komenco de la libro, Kristoforo sciigas al ni siajn “kondutajn problemojn”, kiuj “listiĝas de A ĝis N”. Tiu, kaj ĉiuj aliaj listoj, estas tre gravaj, por ke ni komprenu kiel Kristoforo vidas la mondon, kiel li sentas, timas, amas. Kiel li konstruas pontojn aŭ starigas barilojn. Kaj eble, kiel ni ĉiuj faras tion. Ŝajnas al mi, ke estas io de Kristoforo en ni ĉiuj. La angla versio de la Incidento ricevis premion kiel Libro de la Jaro en 2003. Nun mi komprenas kial. Eldoninte plurajn infanlibrojn dum la pasintaj tri jaroj, EAB nun transiras al nova kampo kaj proponas tradukojn de ĝuindaj kaj konataj verkoj, kiajn oni atendus trovi ĉe stacidomoj aŭ flughavenoj. Estis bele vidi, ke EAB konservis la faman kovrilon de la originalo, kaj ke ĝi rekreis la grafikaĵojn, tiaj kiaj ili estas en la originalo. Fakte, en la Esperanta traduko eĉ troviĝas en unu bildo du surprizoj por akr-okulaj esperantistoj. Ĉu vi trovos ilin? Maurizio Giacometto ('Rico') Eblas aĉeti la libron ĉe Esperantaj libroservoj, sed ankaŭ ĉe Amazon, Barnes & Noble, Book Depository kaj Wordery. Se vi loĝas ekster Britujo kaj ne havas tian servon en via lando, ni atentigas vin, ke Book Depository kaj Wordery proponas senpagan internacian afrankon el Britujo! Pli da informoj troveblas ĉe EAB.