Eblas aŭskulti ĉi tiun artikolon, kiun voĉlegis Patrick Morando.
Referendumo, ĉu demokratia ilo?
Unua-vide la demando ŝajnas absurda. La vorto "demokratio" devenas de du grekaj vortoj, kiuj signifas "popolo" kaj "rego". Tial referendumo, kiu estas rekta popola esprimo, devus esti konsiderata perfekta demokratia ilo por decidi pri grava politika temo. Sed fakte referendumoj malofte estas tiaj. Kial?
Unue, ĉar referendumoj estas foje uzataj por ĉirkaŭ-iri aŭ rekte rompi la leĝon.
Kiam demokratia ilo ebligas la finon de demokratio, ĝi fakte fariĝas maldemokratia en sia efiko. Tio okazis ekzemple en Francio dum la mezo de la dek-naŭa jarcento, kiam la ŝtatestro okazigis referendumon por forigi la respublikon kaj restarigi imperion.
Cetere moderna demokratio estas ne nur sistemo en kiu la decidopovo apartenas al la popolo, tio estas al la plimulto de la popolo. Ĝi ankaŭ estas sistemo en kiu la rajtoj de malplimultoj estas defendataj. Ekzemple referendumo, kiu proponus forigi la voĉdon-rajton de samseksemuloj, estus maldemokratia. Krome, moderna demokratia ŝtato estas parto de monda inter-ŝtata sistemo. Sekve de tio, la popolo de unu lando ne rajtas trudi ian decidon al la popolo de alia lando, se tia decido estas kontraŭa al la internacia juro. Tial unu ŝtato ne povas per referendumo aneksi regionon apartenantan al alia lando.
Due, ĉar referendumoj estas ofte uzataj pro malbonaj kialoj kaj en malbonaj manieroj.
Ekzemple David Cameron, la tiama ĉefministro de Britio, decidis okazigi referendumon pri la plua membreco de Britio en Eŭropa Unio (EU). Tiu elekto ne fontis el postulo de la brita popolo, sed estis reago al premoj interne de lia propra politika partio. La rezulto de tiu referendumo okazinta en 2016 estis 52% por la malmembriĝo kaj 48% kontraŭ. Sed lastatempaj opiniesploroj montris, ke 55% de homoj en Britio nuntempe opinias, ke eliri el EU estis malbona decido, dum nur 33% opinias, ke tio estis bona decido.
La ĉi-supra ekzemplo montras aliajn problemojn pri la maniero uzi referendumojn. La aparteno al EU, tio estas al politika kaj ekonomia supernacia organizo, estas malsimpla temo. Simpligitaj aŭ eĉ malpravaj argumentoj disvastigitaj de popolistoj povas esti pli konvinkaj ol teknikaj veroj. Decido farita surbaze de malveraj informoj ne povas esti demokratia.
Malgraŭ ĉio ĉi referendumo povas esti demokratia ilo. Per la rekta partopreno de la civitanaro, referendumo povas fortigi kaj pravigi gravan decidon. Sed por esti tia ĝi devas plenumi kelkajn kondiĉojn. Kompreneble ĝi devas observi la naciajn kaj internaciajn leĝojn. Ideale la demando starigita de la referendumo devas esti facile komprenebla por ĉiuj, kaj la sekvoj de jesa rezulto devas esti klare difinitaj. Laste, la atendata rezulto devas havi la subtenon de granda plimulto de la popolo.
Laurent Ramette
-
9
-
1
Laurent Ramette estas franca esperantisto, iama tradukisto kaj aktuale juristo. Li loĝas en Luksemburgo, kie li laboras en la Tribunalo de la Eŭropa Unio. Krom pri sia fako li aparte interesiĝas pri literaturo, kinarto, politiko kaj internaciaj rilatoj.
- absurda: kontraŭa al la komuna saĝo; ridinda.
- aneksi: enpreni en sian ŝtaton terpecon aŭ regionon, kiu apartenas al alia ŝtato.
- argumento: fakto aŭ kialo, kiun oni prezentas por konvinki iun aŭ por montri la pravecon de iu ideo.
- civitano: persono apartenanta al ŝtato, regiono aŭ urbo, kun politikaj rajtoj pro tiu aparteno.
- demokratia: bazita sur justa kaj egala sistemo, laŭ kiu ĉies opinio estas konsiderata.
- demokratio: sistemo de regado, laŭ kiu la tuta popolo elektas siajn politikistojn per voĉ-donado.
- de-veni: veni de iu loko, fonto aŭ situacio; rezulti de.
- imperio: granda ŝtato, kiu konsistas el pluraj landoj kutime regataj de unu tre forta lando.
- juro: la aro da reguloj kaj leĝoj, kiuj difinas la rajtojn kaj devojn de homo aŭ de organizaĵoj.
- malplimulto: malpli granda homgrupo interne de regiono aŭ lando, kiu diferencas de la ĉefa parto de la loĝantaro pro malsama deveno, religio, lingvo aŭ simile.
- partio: grupo de homoj, kiuj agas kune por atingi komunajn politikajn aŭ sociajn celojn.
- parto-preno: ĉe-estado aŭ kunfarado en iu komuna aranĝo.
- plenumi: plene fari tion, kio necesas; efektivigi.
- reago: tio kion oni faras, pensas aŭ sentas responde al iu situacio aŭ okazaĵo.
- referendumo: okazo, kiam ĉiuj plenrajtaj loĝantoj de iu ŝtato akceptas aŭ malakceptas iun politikan proponon.
- respubliko: ŝtato, kies estro ne estas reĝo, sed homo elektita de la popolo.
- samseksemulo: homo, kiu estas logata de homoj de la sama sekso.
- sub-teno: helpo al homo, asocio, projekto, politiko aŭ simile, por ke ĝi sukcesu.
- trudi: devigi iun akcepti malagrablan aferon.
- voĉ-doni: esprimi sian opinion (voĉon) pri iu demando aŭ propono, por ke ĝi estu nombrata; esprimi sian opinion per signo sur papereto pri la elektado de politikisto.
Rekomendataj komentoj
Aliĝu al la diskutado!
Eblas afiŝi nun kaj registriĝi poste. Se vi jam havas konton, ensalutu nun por afiŝi uzante ĝin.