Mallonga historio de la malhumaneco

La suba artikolo aperis en La Scienc-kanalo de Vicente en 27.3.22. La artikolo estas mallongigita kaj simpligita por la legantoj de uea.facila.

Homo sapiens, speciala estaĵo inter la bestoj, aperis antaŭ proksimume tricent mil jaroj. Dum tiuj fruaj jaroj la homoj fariĝis humanaj, do kial oni tamen rimarkas tiom da malhumaneco en nia historio?

En la naturo, ĉiuj bestoj “batalas” por pluvivi kaj lasi posteulojn. Goriloj, ekzemple, pluvivas per sia forteco. Kvankam ili amas sian propran familion, ili malamas ĉiujn aliajn. Ili manĝas nur vegetaĵojn, tamen ili havas timigajn akrajn dentojn. La viraj goriloj ne toleras la ĉe-eston de aliaj plenkreskaj viroj, kaj forpelas eĉ siajn proprajn filojn. Tiuj filoj, do, serĉas lokon por ekloĝi kaj formi sian propran familion. Kiam ili trovas malfortan familion, ili mortigas la regantan vir-gorilon kaj ties idojn. La gorilinoj senpove naskos la idojn de la alveninta vir-gorilo, kaj tiuj heredos la patran perfortemon.

Homoj evoluis alimaniere. Ili heredis toleremon. La timigaj dentoj fariĝis akceptemaj ridetoj. Ne pensante nur pri si mem, homoj kuniĝis en grandaj kunlaboremaj komunumoj, kaj evoluigis la amon, kiu disvastiĝis ekster la familia grupo. Per tiuj kvalitoj – kompato, solidareco, emocia kunsentemo, kaj zorgo pri aliaj homoj – ili atingis la plej sukcesan kapablon postvivi, kaj iliaj nombroj kreskis senĉese. Tial, kiam la rimedoj fariĝis nesufiĉaj, grupoj foriris por serĉi novajn teritoriojn. Tiel la homoj okupadis la tutan planedon.

Bedaŭrinde, la kreskanta homa loĝantaro elpuŝis bestojn kaj aliajn prahomojn el ĉiuj lokoj, kiujn ili atingis. Ĉu mankis al tiuj homoj la bonaj kvalitoj, kiuj favoris la formadon de grandaj kunlaboremaj grupoj? 

Antaŭ dek du mil jaroj komenciĝis la formado de la unuaj konstantaj loĝ-komunumoj. Samtempe la diversaj hom-grupoj komencis starigi limojn ĉirkaŭ siaj teritorioj. Tiel la homoj ekrevenis al la bestaj kvalitoj. Ne plu troviĝis pliaj teritorioj kie eblis ekloĝi, kaj renkontoj inter nomadoj kaj fiks-loĝantoj nepre okazis. Komence tiaj renkontoj estis pacaj, sed kelkfoje ili degeneris en batalojn por gajni aŭ defendi teritoriojn.

Antaŭ kvar mil jaroj, jam ekzistis pluraj dense loĝataj regionoj sur la planedo, kies loĝantoj emis militi por gajni pli vastajn teritoriojn. Sekve, tiuj pli militemaj homoj ekstermis tiujn, kiuj estis pli pac-amaj. Tio favoris la sukceson de la pli perfortemaj. Tial iliaj posteuloj fariĝis la ĉefaj agantoj de la historio, kaj tiel komenciĝis la historio de la malhumaneco.

Nuntempe, ni ne scias, ĉu la nuna emo al malamo rezultas de nia gena heredaĵo aŭ de kultura influo, sed ni nepre devas haltigi la malsaĝecon de niaj regantoj. Kiel humanaj homoj ni devas kunlabori por subteni la bonfarton de ĉiuj popoloj, kaj disvastigi solidarecon kaj sciojn. La rajton agi kiel bestoj ni lasu nur al la bestoj.

Vicente Sales